06 sep Peulvruchten
Volgens de Nationale Eiwitstrategie (NES) is voor een gezonde én duurzame voeding een verschuiving van dierlijke naar meer plantaardige eiwitbronnen – de ‘eiwittransitie’ – noodzakelijk. Peulvruchten hebben groot potentieel bij deze transitie. Het zijn natuurpositieve eiwitgewassen gewassen met een positief effect op ecosysteemdiensten als bodemgezondheid en biodiversiteit. De bonen zijn rijk aan eiwitten, B-vitamines, mineralen en vezels. Daarnaast kunnen ze zonder al te veel bewerking worden geconsumeerd (Eiwittransitie en de boon). Helaas hebben ze echter (nog) geen best imago bij veel consumenten.
Sinds 2019 werkt Keep Food Simple (KFS) aan projecten met lupinen en veldbonen omdat die het meest perspectief bieden voor Nederlandse akkerbouwers en tegelijk gunstige voedingswaarden bieden. KFS wil voedselproducenten besluitvormings-hulpmiddelen bieden waarmee ze het juiste type peulvrucht en proces kunnen kiezen dat past bij de gewenste smaak, structuur en voedingswaarden van het product dat ze voor ogen hebben.
De Aziatische keuken kent een eeuwenlange traditie met het verwerken van bonen in tal van gerechten en snacks. Veelal gebruikt men sojabonen, linzen of mungbonen. En vaak worden de bonen dan gefermenteerd. Voorbewerking, voorafgaand aan de fermentatie bevordert de voedingskwaliteit van peulvruchten. Fermentatie met Bacillus, schimmels, melkzuurbacteriën en / of gist vermindert ongewenste eigenschappen en verbetert de smaak en textuur. Het bovenstaande is onderzocht en in detail gedocumenteerd (Alyssa Be, 2021, WUR BSc thesis; Eloïse Jennes, 2021, UM MSc thesis).
In 2022 maakte Angélique Schmeinck voor Lekker Lupine en Keep Food Simple twee smaakvrienden mindmaps; een voor koude bereidingen en een voor warme bereidingen. Juist omdat smaak een kritiek punt is bij peulvruchten is het van groot belang om te leren hoe we wèl smakelijke producten met deze peulvrucht kunnen maken. Deze smaakmindmaps zijn daarbij een eerste hulpmiddel. Lupine-MM-koud en Lupine-MM-warm.
Partners in deze KFS-activiteit waren: Angélique Schmeinck, Food Tech Brainport, Lekker Lupine, Smaakpark Ede, Universiteit Maastricht en Wageningen University & Research.
In november 2022 organiseerde KFS in samenwerking met de Rabobank de Workshop Eiwittransitie. Tijdens een vervolgafspraak tussen KFS en het Louis Bolk Instituut (LBI) kwam naar voren dat het LBI geïnteresseerd was in mengteelt van peulvruchten met granen. Het bleek nl. al bekend te zijn dat deze mengteelt een positief effect heeft op ecosysteemdiensten, maar óók resulteerde in een verhoging van het eiwitgehalte in het graan. Hierdoor wordt graan beter geschikt voor het bakken van brood en dus voor de humane consumptie. Dit leidde tot een aantal nieuwe vragen, zoals i) wat is de invloed op andere nutriënten in het graan en in de peulvruchten, ii) is het mogelijk mengteelt te realiseren waarbij beide gewassen gelijktijdig afrijpen en geoogst kunnen worden, iii) kan de oogst van een mengteelt worden gebruikt voor nieuwe voedingsmiddelen?
Vervolggesprekken, waarbij onder andere ook Lekker Lupine en de Lingehof, LuPeel en MFH Pulses betrokken waren, leidde in de zomer van 2023 tot de succesvolle indiening van een projectvoorstel voor een Europese Innovatie Platform (EIP) subsidie.
Het praktijkgerichte project “Ontwikkeling Mengteelten voor Eiwitrijke, Glutenvrije Afzetketens” (OMEGA) richt zich op het ontwikkelen van een duurzame waardeketen voor humane consumptie van lupine in Nederland. Hiervoor is o.a. onderzoek nodig naar resistente rassen en het toepassen van nieuwe duurzamere teelttechnieken zoals mengteelten om o.a. onkruiddruk te verlagen en biodiversiteit te bevorderen. Daarnaast zal in het project ketenontwikkeling en ketenactivatie plaatsvinden door onder meer productconcepten ontwikkeling. Zie ook Lupine uit mengteelt op de Nederlandse keukentafel.
In januari 2024 was de aftrap voor het project en inmiddels worden de oogsten van de eerste zomerteelten geanalyseerd. Het ging hierbij om 4 rassen blauwe lupine, 3 rassen deder en 3 rassen naakte haver, aangelegd met een proefveldontwerp in 3 herhalingen in mono- en mengteelt. Daarnaast lag er een rassenproef van 10 voor Nederland nieuwe rassen blauwe lupine, eveneens in 3 herhalingen. De zaaidatum was eind april en de oogstdatum mid-september.
Naast dit teeltonderzoek wordt gewerkt aan de ketenontwikkeling en de ontwikkeling van (nieuwe) product concepten. Hiervoor zijn contacten met verwerkende partijen zoals Inveja en Machandel aangehaald en diverse workshops met potentiële afnemers georganiseerd. Lees meer op de site van Lekker Lupine, bijv. b2b communitydag 2024, Lupine challenge is van start!. Om de bekendheid en het gebruik van lupine door productontwikkelaars, diëtisten en consumenten te vergroten, heeft KFS onder andere op zich genomen de nutritionele waarden van deze peulvrucht in het Nederlands Voedingsstoffenbestand (NEVO) van het RIVM opgenomen te laten worden.
Nieuws over dit project:
Lupine uit mengteelt op de Nederlandse keukentafel, 27 mei 2024
Keep Food Simple | OMEGA, April 2024
Workshop Eiwittransitie Keep Food Simple & Rabobank, 2 december 2022
Smaak mindmaps voor lupine, 11 februari 2022
Lupine – waardevolle peulvrucht, 27 januari 2022
KFS-perspectief voor peulvruchten als eiwitbron, 1 december 2021
Fermentation of legumes, 20 januari 2021